Orkideler ile ilk tanışıklılığım yaklaşık iki sene kadar önce eşimle birlikte yeni evimize taşınmamızın ertesi günü Nişantaşı sokaklarından birinde bir çiçekçide gördüğüm Phalaenopsis ile gerçekleşti. Gerçi bitkilere karşı çocukluğumdan beri bir ilgim vardı ama bu orkideyi görür görmez kendimi kaybettim. O anın heyecanı ve kendimi kaybetmiş olmamın yarattığı mantıksızlık ile yaklaşık 200 TL’yi hemencecik bu orkide denilen güzel bitkiye yatırıverdim. Hemen koşup bodrum katında bulunan ve özellikle kış aylarında fazla ışık almayan dairemizin en çok ışık alan ve en görünür noktasına yerleştirdim.
Daha tanışmamızın üzerinden bir hafta geçmeden çiçekleri kenarlarından başlayarak kararmaya başladı. İki hafta sonra ise bitkinin üzerinde bir tane bile çiçek kalmamıştı. Hevesim kursağımda kaldığından olacak bu bitkinin bakımını ve yeniden çiçeklenmesini sağlamanın yollarını aramak için internet üzerinden derinlemesine bir araştırmaya giriştim.
Phalaenopsis cinsi orkidelerin yaklaşık olarak haftada bir kez sulanması gerektiğini öğrendiğimde hemen uygulamaya geçerek haftalık sulama programına başladım. Yaklaşık bir ay kadar sonra ilk aldığımda gayet sert olan yaprakları yumuşak ve hafif kırışık bir hale gelmişti. Anladım ki suyu az veriyordum, hemen sulama sıklığını artırdım. Yapraklar kırıştıkça kırıştı, onlar kırıştıkça ben daha fazla su verdim. Bu şekilde devam eden bir aydan sonra bitkinin en son vermiş olduğu yaprak kendiliğinden düştü. Yaprakların ortasına (Crown) baktığımda kahvrengi/siyah arası bir renkte olduğunu farketim ve orkidemin çürümüş olduğunu anladım. Güzelim bitkinin hayatı çöp torbasında sona erdiğinde bir daha orkide almayacağıma dair kendime söz verdim. Ama bu sözü tutamadım ve benzer şekilde 2 Phalaenopsis’i daha orkide cennetine postaladım.
Şimdi geriye baktığımda yaşadığım sorunun benimle devam etmesine rağmen aslında çiçekçi ile başladığını farkediyorum. Bu bitki ile henüz yeni yeni tanışan ve bakımı konusunda bilgi sahibi olmayan çiçekciler, bitkiyi neredeyse hergün suluyor ve köklerin daha siz satın almadan çok önce çürümesine sebep oluyor. Aşırı sulama evde de devam edince bitki kısa sürede çürüyerek ölüveriyor, arkasında gözü yaşlı bir orkide sever bırakıyor.
Benim defalarca karşılaştığım bu ve benzeri sorunlar ile karşılaşmamanız için sizlerle ilk olarak Phalaenopsis bakımı, satın alınması sırasında bilmeniz ve yapmanız gerekenler ile ilgili araştırma ve tecrübelerimden edindiğim bilgileri paylaşmak istiyorum.
Her ne kadar çiçeklerinin güzelliğine çarpılmış olsanız da satın alma kararını vermeden önce yapmanız gerekenler;
Kökleri kontrol edin. Ama saksı harcına temas etmeyen havada asılı duran kökleri değil. Bu kökler havai köklerdir ve bu kökler saksı harcı içerisine doğru büyümediğinden ıslak kalma ve çürüme ihtimali çok azdır. Kontrol etmeniz gereken kökler saksının içerisinde kalan köklerdir. Phalaenopsis cinsi orkideler genellikle şeffaf plastik saksılarda geldiğinden saksının içindeki köklerin sağlıklı olup olmasığını aydınlık bir yerde göz hizasına kaldırarak rahatlıkla inceleyebilirsiniz. Sağlıklı kökler kuruyken açık grimsi renkte, ıslakken yeşil renkte görünür, etli ve dokunduğunuzda serttir. Çürümekte olan kökler ise kahverengi tonlarında, dokunulduğunda yumuşak ve ıslaktır. Bir sürü sağlıklı kök arasında ölü bir veya iki kök bulunması doğaldır ancak köklerin azımsanmayacak kısmı çürümekteyse orkideyi satın almayın. Ayrıca saksı içerisinde ne kadar çok sağlıklı kök varsa o kadar iyi olur.
Yaprakları kontrol edin. Yaprakların rengi bitkinin aldığa ışık miktarına göre çimen renginden, koyu yeşile kadar farklı tonlarda olabilir. Çimen rengi yaprakar bitkinin ideal miktarda ışık almış olduğunu gösterir. Çok koyu renkli yapraklar genel olarak bitkinin yetersiz güneş ışığı aldığını ve haliyle yeteri kadar fotosentez yapamadığını gösterir. Bu durum genellikle ölümcül olmayıp orkidenin aydınlık bir yere konumlandırılması ile kolaylıkla aşılır, ancak bitkinin kendine gelmesi için biraz zaman geçmesi gerekebilir. Renk kontrolünden daha önemlisi yaprakların çıktıkları noktanın kontroledilmesidir. Eğer burada bir çürüme belirtisi olduğunda şüpheleniyorsanız veya size satılmaya çalışılan çiçeğin en üstteki yaprağının düşmüş olduğunu fark ederseniz, bu bitkiyi almayı aklınızdan bile geçirmeyin. Bu tür bir sorun ile karşılaşan Phaleneosis daha fazla büyümeyecektir. En altta yer alan eski yaprakların yavaş yavaş sararması ve kendiliğinde dökülmesi normaldir ancak aynı anda 2 den fazla yaprak sararmış ise yine orkide de bir sorun olduğunu düşünmekte yarar var.
Çiçekleri kontrol edin. Türkiye’de orkide kültürü henüz yeteri kadar yerleşmediğinden çiçekciler tüm tomurcukları çiçek açmış orkideleri satışa sunmaktadır. Yurtdışında ise henüz çiçekleri açılmamış, tomurcuklu Phalaenopsis'ler tercih edilmektedir. Eğer mümkünse tomurcuklarının bir kısmı çiçeklenmiş ancak dalın ilerisinde çiçeklenmeyi bekleyen tomurcukların bulunduğu orkideyi tercih edin. Phalaenopsis'lerin çiçekleri bitkinin içerisinde bulunduğu duruma göre 1-2 ay dalında kalacaktır, ama tüm tomurcukları açmış bir bitkinin ne zaman açtığını kesin olarak bilemeyeceğinizden tercihinizi tüm tomurcukları çiçeklenmemiş olandan yana kullanın. Bu şekilde orkidenizin salonunuzda gösterişli bir şekilde sergilemek için daha fazla zamanınız olduğunu bilirsiniz. Çiçeklerin üzerinde göre bileceğiniz siyah veya kahverengi noktacıklar sulama sırasında çiçeklere gelen suyun en az bir gece boyunca çiçek üzerinde kalması sonucunda oluşan bir mantar sorununa işaret eder. Bu mantar çiçeklere tekrar tekrar su gelmediği sürece ilerlemez ve bitkiye zarar vermez. Tomurcukları sararmaya başlamış veya açılmadan dökülen bitkilerden uzak durun.
Saksı harcını kontrol edin. Eğer saksı harcı ağaç kabuklarından hazırlanmışsa ve bunlar yumuşamış ve rengi siyaha dönmüş ise bitkileri almayın. Eskiyen ağaç kabukları çürümenin etkisi ile fazlas su tutmaya ve daimi olarak ıslak kalmaya başlar. Bu da çürümeye davet çıkarmaktır. Saksı harcı Spagnum Moss’tan hazırlanmış ise saksıyı göz hizasına kaldırarak yosunların koyu kahverengi olmadığından emin olun. Ben spagnum moss içerisine yerleştirilmiş orkideleri tercih etmiyorum, çünkü bu bitkilere olan sevgimden olsa gerek, sık sık sulama ihtiyacı duyuyorum ve bu pek iyi sonuç vermiyor. Spagnum moss çok su tuttuğundan ağaç kabukları içerisinde büyüyen orkidelere uyguladığınız sulama sıklığının yaklaşık olarak yarısına ihtiyaç duyar, aşırı sulama durumunda orkidenizi sevginiz ile öldürebilirsiniz.
Asla ama asla bir Phalaenopsis’e yüzlerce YTL vermeyin. Çiçekçiler ortalama olarak küçük cinsler için 30-50, büyük bitkiler için ise 60-90 TL istiyor. Ancak her zaman pazarlık etmekte fayda var. Birkaç defa, çok beğendiğim ama pahalı olduğu için satın almadığım orkideleri birkaç hafta bekleyip, çiçekleri döküldükten sonra aynı çiçekçiden üçte bir fiyatına aldığım oldu. Çiçeklenmesi için birkaç ay beklemeniz gerekse de bütçeniz için en uygun adım bu olabilir.
Bitkiyi gayet aydınlık ama direkt güneş ışığı almayan pencere önü gibi bir yere koymalısınız. Eğer direkt güneş ışığı alacak bir yere koymak istiyorsanız mutlaka güneşin etkisini azaltmak için tül perde veya benzeri etki gösteren bir engelin arkasına konumlandırın. Direkt güneş ışığı yaprakların onarılamaz derecede hasar görmesine sebep olacaktır. Bu bitkiyi öldürmez ama yaralı, delinmiş yapraklar göze pek hoş gelmiyor.
